Bitcoin L2 đã chứng kiến ​​sự tăng trưởng bùng nổ vào năm 2024 với tổng giá trị bị khóa (TVL) đạt đến một mức cao chưa từng có. Nhưng một câu hỏi quan trọng được đặt ra là: Thanh khoản thực sự đã chảy về đâu?

Đáp án cho câu hỏi này sẽ giúp chúng ta hiểu được tình trạng của hệ sinh thái Bitcoin, đang khỏe ở đâu và yếu ở đâu, đang thiếu gì và dự án cụ thể nào đang chiếm ưu thế. Anh em hãy cùng TradeCoinVN tìm hiểu thông qua bài viết sau nhé!

Sự bùng nổ của Bitcoin L2 trong năm 2024

Khi xem xét lịch sử TVL trên Bitcoin L2 từ năm 2021 đến nay, có thể thấy rõ rằng 2024 là một năm bước ngoặt đã thay đổi cuộc chơi khi TVL tăng vọt theo cấp số nhân, vượt qua mức tăng trưởng tích lũy của 3 năm trước đó.

Từ năm 2021 - 2023, Bitcoin L2 TVL tăng trung bình 11% mỗi tháng trong 2,5 năm, tốc độ này đã tăng gần gấp 5 lần trong 10 tháng qua (của năm 2024). Nhìn chung, các dữ liệu đều cho thấy sự biến chuyển tích cực của hệ sinh thái Bitcoin trong năm nay.

Chất xúc tác cho sự thay đổi mạnh mẽ của Bitcoin L2

Vậy điều gì đã thúc đẩy sự tăng trưởng đột ngột này? Đó chính là sự ra đời và cạnh tranh lẫn nhau của nhiều dự án Bitcoin L2. Cho đến đầu năm 2024, Stacks và Rootstock gần như là những thế lực thống trị duy nhất, kiểm soát hơn 90% TVL.

Nhưng gió đã đảo chiều chỉ trong 6 tháng, “đấu trường” Bitcoin L2 đã chứng kiến ​​sự xuất hiện của hơn 20 dự án mới, đứng đầu hiện đang là CORE, Bitlayer và BSquared.

Những giải pháp L2 lâu năm như Rootstock đã chứng kiến ​​​​thị phần TVL giảm từ 61% xuống chỉ còn 11%. Ngoài ra, 6 giải pháp Bitcoin L2 hàng đầu chiếm khoảng 92% tổng TVL, nhưng không có L2 nào nắm giữ quá 35%, cho thấy sự cạnh tranh đang diễn ra khốc liệt như thế nào.

Nhìn chung, cuộc đua giữa các Bitcoin L2 đang diễn ra quyết liệt và chưa có hồi kết.

Đọc thêm: Tìm hiểu các giải pháp tiềm năng giúp phát triển Bitcoin trong tương lai

Bitcoin L2 vs EVM L2

Với sự phát triển nhanh chóng, L2 trên Bitcoin bắt đầu tạo ra sức hút lớn và được so sánh với các L2 trên Ethereum (EVM L2).

Rõ ràng, hệ sinh thái Ethereum đang có lợi thế lớn hơn nhờ sự dày dạn kinh nghiệm và tính kết nối cao. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng ấn tượng của các Bitcoin L2 cho thấy rằng nếu các dApp và người dùng được hỗ trợ tốt hơn, chúng có thể cạnh tranh ngang hàng với EVM L2.

Nhưng đó là câu chuyện ở tương lai, còn ở thời điểm hiện tại thì các Bitcoin L2 chưa đạt đến TVL và mức độ sử dụng phổ biến như các L2 trên Ethereum.

Vấn đề lớn nhất hiện tại của Bitcoin L2

Việc có nhiều L2 trên Bitcoin là động lực thúc đẩy sự phát triển hệ sinh thái nhưng cũng gây ra một vấn đề phức tạp: Sự lộn xộn và phân mảnh.

Để sử dụng BTC trên các L2, người dùng phải sử dụng cầu nối để chuyển đổi BTC gốc thành phiên bản BTC của L2 tương ứng, chẳng hạn như coreBTC của CORE, RBTC của rootstock.

Cơ chế này vô tình khiến mọi thứ trở nên phức tạp. Bởi vì mỗi Bitcoin L2 đều có cầu nối riêng để kiểm soát dòng chảy BTC, nhưng cũng tồn tại nhiều cầu nối khác (không phải của Bitcoin L2) đang cùng nhau hoạt động.

Ngoài ra, không phải tất cả đều kết nối trực tiếp với mạng Bitcoin mà có một số được kết nối thông qua các hệ thống EVM. Điều này dẫn đến sự lẫn lộn về việc đâu mới là phiên bản "chuẩn" của BTC trên các L2.

Ví dụ, khi muốn thực hiện giao dịch trên sàn CoreX của CORE, anh em phải chọn giữa 6 phiên bản BTC khác nhau: BTC gốc, WBTC của Ethereum, BTCB của Binance và 3 phiên bản khác của Solv BTC.

Không chỉ riêng CORE gặp tình trạng này, phần lớn các Bitcoin L2 khác cũng tương tự. Kết quả là, rất khó để xác định chính xác lượng BTC đã được di chuyển qua các cầu nối, việc thống kê trùng lặp là không thể tránh khỏi.

Ngoài ra, một số giải pháp như Solv đang cung cấp một phiên bản BTC đa chuỗi, nhưng với quá nhiều lựa chọn như vậy, người dùng rất dễ bị rối.

Tóm lại, với nhiều Bitcoin L2, cầu nối và phiên bản BTC, trải nghiệm người dùng đang giảm xuống đáng kể và tính thanh khoản bị phân mảnh nghiêm trọng. Đây là tình trạng mà Ethereum hiện cũng đang phải đối mặt.

TVL của Bitcoin L2 đã chảy về đâu?

Nhìn chung, các hoạt động trên Bitcoin L2 có thể được phân loại thành 5 lĩnh vực chính: Lending, DEX, Farming & Restaking, CDPs (các vị thế nợ thế chấp).

Vậy thanh khoản được sử dụng như thế nào trong từng lĩnh vực và giao thức nào đang dẫn đầu? Chúng ta sẽ đi sâu tìm hiểu về vấn đề này ngay sau đây.

Lending

Lending là nền tảng quan trọng của mọi hệ thống tài chính, giúp phân bổ vốn hiệu quả, tạo ra giá trị cho người vay và lợi nhuận cho người cho vay, qua đó thúc đẩy sự ổn định và thanh khoản trong hệ sinh thái.

Hiện tại, Lending là mảng lớn nhất trong hệ sinh thái DeFi trên Bitcoin L2 khi chiếm tới 47,6% TVL (khoảng 711 triệu USD). Phần lớn trong số đó nằm trên Bitlayer, cụ thể hơn là Avalon - giao thức Lending hỗ trợ nhiều L2 như Merlin, CORE, và Bitlayer.

Tuy nhiên, tỷ lệ sử dụng thực tế (phần trăm tài sản cho vay đang thực sự được sử dụng) trên các nền tảng Lending lại rất thấp, hầu hết dưới 2%, ngoại trừ Avalon đạt 33% nhờ thị trường WBTC trên Bitlayer.

Một trong các lý do giải thích cho tình trạng này là sự thiếu hụt stablecoin trên Bitcoin L2. Các nền tảng Lending rất cần stablecoin để giúp người dùng giảm rủi ro biến động giá, nhưng nguồn cung stablecoin trên các Bitcoin L2 rất hạn chế, chỉ khoảng 25-30 triệu USD và chiếm 2% tổng TVL.

Hơn nữa, nhiều stablecoin là dạng wrapped từ các chain khác, chúng có tính thanh khoản rất kém. Giải pháp cho vấn đề này là phát hành một loại stablecoin tổng hợp, được thế chấp bằng BTC ngay trên từng L2.

Tóm lại, các giao thức Lending trên Bitcoin L2 vẫn còn non trẻ. Mặc dù có lượng thanh khoản dồi dào, nhưng thiếu stablecoin và cách triển khai hiệu quả khiến nguồn vốn không được sử dụng hết, cần có điều kiện tốt hơn để phát huy tiềm năng.

DEX

DEX đóng vai trò rất quan trọng trong việc cung cấp thanh khoản cho hệ sinh thái Crypto. Chúng xếp vị trí thứ 3 về TVL trên các Bitcoin L2 với khoảng 12% (tương đương 179 triệu USD).

Tính đến thời điểm hiện tại, chưa có giao thức nào nổi bật hoàn toàn để được xem là thống trị thị trường. Đứng đầu là Alex cũng chỉ chiếm 20% thị phần TVL, xếp sau lần lượt là Merlinswap (11.9%) và Glowswap (10.3%).

Đáng chú ý, Stacks, dù chỉ xếp thứ 6 về TVL trong số các Bitcoin L2, nhưng lại đang dẫn đầu về thanh khoản trên DEX.

Đọc thêm: Khám phá hệ sinh thái Bitcoin từ A-Z, “mỏ vàng” chưa được khai thác?

Các L2 hàng đầu của Bitcoin đều có DEX riêng hoặc được hỗ trợ bởi một giao thức trung gian, với thanh khoản khá ổn định cho các cặp BTC và cặp token quản trị của chính nền tảng DEX (Native token).

Tuy nhiên, giống như thị trường Lending, tỷ lệ sử dụng thực tế của các DEX vẫn rất thấp. Chẳng hạn như trong tuần từ ngày 10–17 tháng 10/2024, tổng volume giao dịch trên các DEX của Bitcoin L2 đạt khoảng 28 triệu USD, chiếm 16% lượng thanh khoản. Để so sánh, tỷ lệ này của Uniswap V3 là 400%, cao hơn gấp 25 lần.

Điều này dẫn đến việc người dùng không có nhiều động lực để cung cấp thanh khoản do lợi nhuận thường rất thấp, chỉ dưới 3%. Một số giao thức khuyến khích người dùng cung cấp thanh khoản bằng hình thức farming nhưng cũng không mấy hiệu quả.

Một vấn đề khác là do thiếu stablecoin để ghép cặp với BTC nên thanh khoản chủ yếu tập trung ở các cặp LSD/BTC hoặc Native token/BTC. Đây rõ ràng là một sự lãng phí vì nhu cầu giao dịch cặp stablecoin/BTC luôn rất lớn.

Thực tế là phần lớn hoạt động giao dịch BTC on-chain diễn ra trên Ethereum, các L2 của Ethereum, hoặc các chain lớn như Solana, nơi WBTC chiếm ưu thế. Các pool thanh khoản trên những chain này thường đạt volume giao dịch khoảng 100 triệu USD mỗi ngày, nhiều gấp 3 lần tổng volume giao dịch hàng tuần của tất cả các cặp trên Bitcoin L2.

Lý do là WBTC đã có thời gian dài để xây dựng lòng tin và chiếm ưu thế từ khi ra mắt năm 2019, trước tất cả các L2 của Bitcoin, trừ Rootstock. Kết hợp với việc hệ sinh thái Bitcoin L2 đang bị phân mảnh thanh khoản, các trader ít có động lực chuyển BTC sang Bitcoin L2 để sử dụng.

Một nguyên nhân khác là các giao dịch BTC lớn thường diễn ra trên thị trường OTC hoặc sàn CEX vì thanh khoản tốt hơn. Đối với những người ưu tiên giao dịch on-chain, họ chọn Ethereum và các L2 của nó vì có thanh khoản lớn, ít trượt giá và nhiều tùy chọn giao dịch.

Như vậy, các DEX trên Bitcoin L2 nếu muốn sớm cải thiện tình hình thì cần tập trung vào việc thu hút volume giao dịch BTC từ các chain khác. Một số yếu tố cần cải thiện bao gồm: Bổ sung các cặp tài sản với BTC và stablecoin; Quy trình chuyển đổi BTC dễ dàng hơn; Tăng ưu đãi cho LP (nhà cung cấp thanh khoản),...

Farming & Restaking

Hai lĩnh vực lớn tiếp theo về TVL trên các Bitcoin L2 là Farming và Restaking. Do chúng có nhiều điểm tương đồng và đôi khi chồng chéo nhau nên chúng ta sẽ gộp lại để xem xét.

Farming có tổng TVL là 172 triệu USD, nhưng cách tính không hoàn toàn thống nhất vì định nghĩa về farming khác nhau. Trên một số L2, farming có nghĩa là thêm thanh khoản vào các pool, trên một số L2 khác, farming lại tương tự như staking, nghĩa là liên quan đến việc tham gia bảo mật mạng thông qua PoS.

Hai giao thức farming lớn nhất hiện nay là Desyn (trên Bitlayer) và BSquared, chúng chiếm gần như toàn bộ TVL trong mảng farming trên Bitcoin L2.

Với Restaking, dẫn đầu về TVL đang là Babylon (2 tỷ USD) và exSat Credit Staking (617 triệu USD).

CDPs

Cuối cùng là các giao thức CDP, chiếm khoảng 168 triệu USD, tương đương 11% tổng TVL trên các Bitcoin L2.

CDP cho phép người dùng mint stablecoin bằng cách thế chấp các tài sản Crypto (như BTC). Tính đến thời điểm hiện tại, phần lớn CDP TVL đang tập trung ở Rootstock (Bitcoin L2 lâu đời nhất) với 78,9%. Số ít còn lại được phân bổ ở Bitlayer (13,6%) và Stacks (7,5%).

Trong đó, MoneyOnChain (chiếm 54,8%) và Sovryn (chiếm 24,1%) là 2 giao thức CDP dẫn đầu thị phần TVL trên tất cả các Bitcoin l2.

Tuy nhiên, mặc dù có 168 triệu USD trong CDP TVL nhưng chỉ có một phần nhỏ, ước tính khoảng 15 triệu trên tất cả các Bitcoin L2 được chuyển đổi thành stablecoin. Đồng nghĩa với phần lớn thanh khoản chỉ đơn giản là được lưu giữ trong giao thức mà không sử dụng đến.

Kết luận

Năm 2024 đánh dấu một bước tiến lớn đối với Bitcoin khi các nền tảng L2 đã có sự bùng nổ mạnh mẽ về TVL. Mặc dù vậy, tình trạng phân mảnh thanh khoản trong hệ sinh thái, cùng với đó là sự thiếu hụt stablecoin khiến cho các thị trường DEX và Lending chưa thể phát huy hết tiềm năng.

Nếu những vấn đề này được giải quyết, Bitcoin hoàn toàn có thể cạnh tranh sòng phẳng với các hệ sinh thái khác, đặc biệt là Ethereum.

Anh em đánh giá như thế nào về tiềm năng phát triển của các Bitcoin L2? Liệu chúng có thể bùng nổ mạnh mẽ hơn nữa trong tương lai? Hãy comment ý kiến xuống phía dưới để trao đổi cùng cộng đồng TradeCoinVN nhé!

Lưu ý: Nội dung bên trên không phải là lời khuyên đầu tư. Anh em chỉ nên tham khảo và tự mình tìm hiểu kỹ trước khi quyết định xuống tiền. Hãy là nhà đầu tư có trách nhiệm với tài sản của mình, chúc anh em thành công!