Bitcoin (BTC) là một trong những hệ sinh thái có tốc độ tăng trưởng ấn tượng từ nửa cuối năm 2023 đến đầu năm 2024. Một phần chính là nhờ sự “hồi sinh” của BTC khi tăng hơn x4 tính từ đáy $16,000 năm 2022.
Bên cạnh đó, một số mảng trong hệ sinh thái này thể hiện hiệu suất tăng trưởng vượt trội, thậm chí trở thành trend thu hút nhiều sự chú ý, ví dụ như: BRC20s, Bitcoin Ordinals & Inscriptions, Bitcoin Stamps, ORC20, Rune Protocol,...
Tuy nhiên, những cái tên mình nêu trên vẫn sớm nở chóng tàn. Và thực tế là BTC vẫn dừng lại ở vai trò là phương tiện trao đổi và lưu trữ giá trị.
Trong bài viết này, anh em hãy cùng TradeCoinVN tìm hiểu một số hướng đi giúp mở rộng use case của Bitcoin. Ngoài ra, anh em sẽ có thêm insight để chọn lựa được những dự án tiềm năng trong mùa uptrend sắp tới nhé
Bitcoin là loại tiền điện tử phi tập trung đầu tiên trên thế giới được tạo ra bởi Satoshi Nakamoto vào năm 2009.
Bitcoin hoạt động dựa trên kiến trúc mạng Peer-to-peer, cho phép người dùng thực hiện các giao dịch trực tiếp mà không cần thông qua bên trung gian như ngân hàng.
Trong đó, các giao dịch được xác minh thông qua cơ chế đồng thuận Proof-of-work. Cụ thể, các thợ đào (miner) có nhiệm vụ giải các bài toán phức tạp để xác thực block giao dịch và bảo vệ mạng lưới.
Tổng nguồn cung Bitcoin được giới hạn ở con số là 21 triệu BTC. Cho đến hiện nay, BTC trở thành một phương tiện để trao đổi và lưu trữ tài sản phổ biến.
Tuy nhiên, khác với những blockchain Layer-1 (L1) khác như Ethereum, Solana,... thì hướng ứng dụng của Bitcoin vẫn còn khá khiêm tốn.
Việc phát triển các ứng dụng trên Bitcoin cũng gặp rất nhiều khó khăn vì một số lý do phổ biến như:
Dễ thấy nhất là Bitcoin cần phải cải thiện trải nghiệm người dùng. Đây là điều kiện tiên quyết để thúc đẩy các hoạt động trên mạng lưới. Cải thiện trải nghiệm người dùng ở đây anh em có thể hiểu là:
Nhìn lại năm 2023, chúng ta có Ordinals đã mang lại những đột phá mới với hướng đi bổ sung use case cho đơn vị nhỏ nhất của Bitcoin (Satoshi). Chúng ta cũng đã có một giai đoạn mini uptrend nhờ sự xuất hiện của các chuẩn mới là BRC-20 và Runes.
Số lượng giao dịch hàng ngày khi đó đã tăng 70% so với việc trước đây, vốn chỉ có những giao dịch BTC thông thường.
Đọc thêm: Satoshi Nakamoto là ai? Tiểu sử về "cha đẻ" của Bitcoin
Đồng thời phí giao dịch trên mạng Bitcoin tăng lên khoảng 40%. Tuy nhiên, điều này cũng tạo ra những tranh luận trong cộng đồng, cụ thể:
Mặc dù trong năm 2023, những phát triển mới trên mạng Bitcoin đem đến phần nào sự tích cực nhưng như thế vẫn là chưa đủ. Điều này thể hiện số lượng miner ngày càng sụt giảm sau mỗi đợt halving.
Một trong những lý do chính là lợi nhuận từ phí giao dịch cho các miner Bitcoin chưa đủ nhiều. Còn phần thưởng cho mỗi block đã giảm từ 6.5 BTC xuống còn 3.125 BTC.
Điều này đồng nghĩa với việc miner mất khoảng 13.500 BTC mỗi tháng, tương đương 891 triệu USD nếu tính ở mức giá BTC là 66,000 USD. Số tiền thu được từ phí giao dịch của miner chỉ bù đắp được khoảng 12% phần doanh thu bị mất này.
Hơn nữa, trải nghiệm người dùng trên Bitcoin hiện tại là không thể so sánh với các đối thủ như Solana, Ethereum,... Các blockchain này có tốc độ giao dịch nhanh hơn, phí giao dịch cũng thấp hơn.
Hướng phát triển mới như Runes mặc dù mang lại một số tiềm năng nhất định nhưng cũng đi kèm các hạn chế. Dễ thấy nhất là khi muốn mua Runes, thì phải mua số lượng được niêm yết chứ không thể điều chỉnh theo mong muốn.
Ngoài ra, để sử dụng BTC trong các DeFi dApps, người dùng phải đưa BTC ra khỏi blockchain chính và sử dụng nó trên blockchain khác. Thật vậy, các vấn đề này cần phải được khắc phục nếu muốn Bitcoin trở nên phổ biến hơn và đi xa hơn với định hướng DeFi & Web3.
Phát triển các dịch vụ tài chính xung quanh Bitcoin cũng là một hướng đi tốt. Vốn hoá thị trường của Bitcoin lên tới gần 1.2 nghìn tỷ USD là một con số rất lớn so với các phương tiện tài chính truyền thống.
Đặc biệt, Bitcoin lại không bị chính phủ kiểm soát nguồn cung. Điều này mở ra cơ hội lớn cho việc sử dụng Bitcoin làm tài sản thế chấp, phát triển các thị trường cho vay.
Ví dụ, anh em đều biết rằng những đồng coin như ETH, SOL được sử dụng để mang đi staking, bảo mật mạng lưới và kiếm lợi nhuận. Nhưng Bitcoin vẫn chưa có các hệ thống tương tự để sử dụng trực tiếp.
Quan sát thống kê trên, anh em có thể thấy khoảng 28% lượng ETH đang lưu hành được được staking trên các giao thức với mức lợi nhuận khoảng 4% hàng năm, trong khi 67% lượng SOL cũng đang được staking.
Hiện tại, Wrapped BTC (WBTC) là phiên bản phổ biến nhất của BTC trong các hệ sinh thái DeFi. Vốn hoá của WBTC là khoảng 10 tỷ USD, chiếm chưa đến 1% tổng số BTC đang lưu hành.
Nếu khoảng 30% BTC được sử dụng trong staking hoặc DeFi như Ethereum, thì con số này có thể đạt 390 tỷ USD. Trong khi đó, TVL của tất cả các blockchain hiện chỉ khoảng 101 tỷ USD.
Một điểm làm cho việc thanh toán bị hạn chế là base layer của Bitcoin không được thiết kế để xử lý nhiều giao dịch một cách nhanh chóng. Với kích thước block là 4 MB thì Bitcoin chỉ có thể hỗ trợ 6,66 kbps dữ liệu trong mỗi 10 phút.
Vì vậy, khi gặp phải lượng lớn giao dịch, người dùng mạng Bitcoin thường gặp phải trải nghiệm khá tệ. Đặc biệt trong các sự kiện quan trọng như việc phát hành Quantum Cats hay ra mắt Runes.
Lightning Network (LN) là giải pháp mở rộng hàng đầu cho Bitcoin nhưng vẫn chưa đạt được hiệu suất như mong đợi.
Hiện tại, tổng lượng Bitcoin được lock trong các kênh Lightning chỉ đạt khoảng 5,000 BTC. Con số thấp như này sẽ ảnh hưởng đến thanh khoản và khả năng di chuyển lượng BTC lớn qua mạng lưới.
Bitcoin Layer-2 (L2) là giải pháp mở rộng cho Bitcoin, cần thoả mãn các điều kiện sau:
Tại thời điểm này, setup code của Bitcoin chưa hỗ trợ việc xác minh các bằng chứng giao dịch một cách đầy đủ và các điều kiện để tạo ra một L2 “real” chưa thể được đáp ứng.
Vì vậy, anh em thấy các dự án tự nhận là Bitcoin L2 thì thực chất chưa phải là L2 đúng nghĩa.
Một trong những điều kiện quan trọng của L2 là tuân theo các giả định bảo mật của L1, chẳng hạn như:
L2 không nên mở rộng các giả định bảo mật này, vì điều đó có thể gây rủi ro cho tính an toàn của hệ thống. Do đó, theo định nghĩa một cách chặt chẽ, không có dự án nào thực sự là 1 Bitcoin L2 chuẩn chỉnh, ngoại trừ Lightning Network.
BTC cần bridge để có thể chuyển từ blockchain Bitcoin sang một blockchain khác. Cơ chế phổ biến là lock BTC của người dùng trên Bitcoin và tạo ra một synthetic token tương đươn ở blockchain đích.
Đọc thêm: Khám phá hệ sinh thái Bitcoin từ A-Z, “mỏ vàng” chưa được khai thác?
Tuy nhiên, rủi ro nằm ở chỗ, nếu bridge làm mất BTC trên mạng Bitcoin thì các synthetic token mạng đích sẽ trở nên vô giá trị. Một ví dụ điển hình là sau sự sụp đổ của FTX, token SolBTC đã mất giá trị hoàn toàn khi FTX không thể thực hiện việc đổi lại BTC thực tế.
Vậy nên, toàn bộ hoạt động của người dùng trên blockchain đích phụ thuộc rất nhiều vào độ tin cậy và an toàn của bridge.
Trustless bridges (bridge “không cần tin cậy") là cầu nối chỉ có thể hoạt động khi L1 có khả năng xác minh các bằng chứng giao dịch được gửi từ L2.
Tuy nhiên, ý tưởng bridge này không thể thực hiện được do hệ thống L1 Bitcoin không có khả năng hiểu hoặc tương tác với những gì xảy ra ở bên ngoài.
Giải pháp bridge tốt nhất hiện nay cho Bitcoin là sử dụng nhiều đơn vị public xử lý việc peg-ins và peg-outs BTC. Những bên này sẽ thực hiện nhiệm vụ:
Một ví dụ điển hình cho ý tưởng này là tBTC của mạng lưới Threshold, hoạt động dựa trên nguyên tắc số đông trung thực. Cụ thể, trong Threshold, cần có sự đồng ý của đa số node operator trước khi thực hiện bất kỳ hành động nào với BTC của người dùng.
Thay vì dựa vào các bên trung gian tập trung, tBTC chọn ngẫu nhiên một nhóm node operator để đảm bảo an toàn cho BTC của người dùng.
Để trở thành node operator trong mạng Threshold, anh em cần sở hữu token T của hệ thống. Một người cần stake ít nhất 40.000 T để trở thành node operator. Hiện tại đã có 139 node đang hoạt động trên mạng lưới này.
Custodial Bridges là mô hình một bên trung gian centralized sẽ lock BTC của người dùng trong các địa chỉ do họ quản lý trên mạng Bitcoin.
Sau đó, WBTC (Wrapped Bitcoin) được phát hành, đây chính là synthetic token đại diện cho BTC và có thể sử dụng ở blockchain khác. Hiện tại, WBTC do BitGo cung cấp là phương pháp phổ biến nhất.
Để làm cho Bitcoin trở nên hữu dụng hơn, việc thiết kế các lớp thực thi (execution layers) là điều cần thiết. Câu hỏi đặt ra là liệu lớp thực thi này có nên tương thích với Ethereum Virtual Machine (EVM) hay không?
Các L2 của Ethereum như Arbitrum và Optimism đều được hưởng lợi lớn từ việc tương thích EVM, thu hút lượng lớn người dùng và các ứng dụng từ hệ sinh thái Ethereum.
Ngược lại, các L2 không tương thích với EVM như Starknet gặp nhiều khó khăn trong việc thu hút users. Tuy nhiên, EVM cũng có nhược điểm. Một trong số đó là chỉ hỗ trợ xử lý giao dịch tuần tự, không thể xử lý song song.
Những môi trường thực thi mới hơn như Solana Virtual Machine (SVM) và Monad có khả năng xử lý giao dịch song song, giúp tăng tốc độ và hiệu suất của mạng.
Yếu tố tiếp theo cần xét đến là Data availability. Tương tự như trên Ethereum, các giải pháp rollup cũng đang xuất hiện trong hệ sinh thái Bitcoin.
Các rollup có nhiều cách lưu trữ dữ liệu khác nhau, ví dụ:
Dựa vào các yếu tố trên, chúng ta cùng đến với một số giải pháp nổi bật sau đây.
Babylon là một giải pháp mở rộng use case của BTC bằng cách cho phép stake BTC. Mình sẽ mô tả cơ chế thông qua ví dụ sau.
Alice đang có 1 Bitcoin và muốn stake số Bitcoin này lên một blockchain PoS nào đó (xem hình trên). Đầu tiên, Alice sẽ thực hiện một giao dịch staking ở blockchain Bitcoin để lock 1 BTC của cô ta vào trong vault.
Lượng Bitcoin này chỉ có thể được unlock bằng private key của Alice, cụ thể theo 2 cách sau:
Khi diễn ra giao dịch staking trên blockchain Bitcoin, Alice sẽ bắt đầu tham gia xác thực blockchain PoS. Khi giao dịch unbonding xuất hiện trên blockchain Bitcoin, việc xác thực của Alice trên blockchain PoS sẽ dừng lại.
Sau 3 ngày, yêu cầu rút tiền sẽ được chấp nhận và 1 bitcoin sẽ được trả lại cho Alice. Tất nhiên, Alice cũng sẽ được nhận thêm reward xác thực ở blockchain PoS.
Citrea là một zkEVM Type 2 được xây dựng bằng công nghệ RISC Zero và hoàn toàn tương thích với EVM. Giải pháp này sử dụng Bitcoin với vai trò một lớp lưu trữ dữ liệu (data availability layer).
Ý tưởng chính của Citrea là phân tách quá trình thực thi giao dịch thành các phần nhỏ hơn (sharding) để tăng khả năng mở rộng. Sau đó, Citrea sẽ tổng hợp các phần nhỏ này và truyền thông tin sự thay đổi trạng thái của các giao dịch lên Bitcoin, kèm theo bằng chứng hợp lệ.
Tuy nhiên, hiện tại Bitcoin chưa có khả năng xác minh những bằng chứng này. Trong khi chờ Bitcoin phát triển các công cụ cần thiết để xác minh, Citrea tạm thời sử dụng một công nghệ khác gọi là BitVM để xử lý 2 nhiệm vụ sau:
Mặc dù là đồng coin có vốn hoá lớn nhất thị trường nhưng số lượng use case của BTC vẫn còn rất khiêm tốn, chủ yếu là do rào cản công nghệ. Tuy nhiên, vấn đề này đang dần dần được cải thiện với sự xuất hiện của nhiều dự án công nghệ mới.
Chúng ta đã có những dự án tiềm năng, gọi vốn khủng và được các quỹ đầu tư lớn chú ý như BounceBit, Babylon,... Nhưng nếu để so sánh với Ethereum, Solana,... số lượng sản phẩm được xây dựng trên Bitcoin vẫn còn rất ít.
Ở góc nhìn cá nhân, với tính bảo mật cao và là 1 đồng coin tiêu biểu đã ăn sâu vào tiềm thức của những nhà đầu tư crypto, BTC luôn là mảnh ghép không thể thiếu trong thị trường.
Anh em nhận định như nào về các dự án hệ sinh thái Bitcoin và các hướng đi L2 hiện nay? Đâu là những dự án tiềm năng cần chú ý tới? Hãy để lại bên dưới comment để trao đổi với các thành viên trong cộng đồng TradeCoinVN nhé!
Lưu ý: Nội dung bên trên không phải là lời khuyên đầu tư. Anh em chỉ nên tham khảo và tự mình tìm hiểu kỹ trước khi quyết định xuống tiền. Hãy là nhà đầu tư có trách nhiệm với tài sản của mình, chúc các bạn thành công!
© Copyright By TradeCoinVN 2022. All Rights Reserved
Bình luận
Đăng nhập