Khi tham gia đầu tư ở bất cứ lĩnh vực mới nào, những bài học xương máu của người đi trước luôn là điều quý báu với tất cả chúng ta. Như câu danh ngôn nổi tiếng của Isaac Newton “Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương”.

Thật vậy, ở thị trường tài chính như crypto, việc liên tục tích lũy các bài học kinh nghiệm là rất cần thiết. Bởi mọi sai lầm sẽ phải trả giá trực tiếp bằng tiền, nặng nề hơn là cả chính tương lai của bản thân. Dù là người mới hay cũ, 17 bài học đáng lưu tâm sau đây cũng sẽ giúp ích cho bạn rất nhiều trên hành trình đầu tư. Hãy cùng mình điểm qua đó là những bài học gì nhé!

1- Giá giảm dễ hơn nhiều so với giá tăng

Đơn giản khi chúng ta nhìn vào chu kỳ, trong khi mùa uptrend chỉ khoảng 1-2 năm thì downtrend lại kéo dài đến 3-4 năm. Để tạo động lực tăng giá cho toàn thị trường thì chúng ta phải cần đến một yếu tố macro nào đó đủ lớn, có thể tác động đến cả TradFi. Chẳng hạn trong năm 2024 này, chúng ta có sự ra mắt của các ETF spot.

Trong khi đó ở chiều ngược lại, tâm lý chung của nhà đầu tư là chỉ cần nghe tin một cá voi hay tổ chức lớn nào đó bán ra, ngay lập tức hiệu ứng panic sell sẽ được kích hoạt. Chưa hết, đại đa số những người mới vào thị trường hay đã có vài năm kinh nghiệm đều có chung ý kiến “gồng lỗ dễ hơn gồng lời”.

2- Kiên nhẫn là điều không phải ai cũng làm được

Mình khá tâm đắc với câu danh ngôn nổi tiếng của ông trùm CZ “If you can’t hold, you can’t be rich”.

Ở thị trường crypto, các trường hợp “lỡ bán” trước khi giá tăng là điều quá quen thuộc. Vấn đề này thể hiện tâm lý lo lắng của các nhà đầu, có thể xuất phát từ kiến thức hoặc kế hoạch chưa được tốt, vị thế không đẹp, quản lý vốn thiếu hiệu quả,...

Phần lớn nhà đầu tư thành công ở thị trường Crypto đều có điểm chung là chắt lọc rất kỹ và hold bền bỉ, nhờ đó, họ đạt được con số lợi nhuận khổng lồ. Thậm chí thời gian hold của họ tính bằng năm.

Tưởng chừng đơn giản khi chỉ cần mua và hold là sẽ giàu nhưng rất ít người làm được. Dễ hiểu vì thị trường crypto là thị trường tài chính có sự biến động chóng mặt và rất nhiều cạm bẫy tâm lý được giăng ra. Thật vậy, chuyển động của các con số nhanh đến mức có thể khiến bạn thay đổi quyết định trong chốc lát.

3- Điểm chốt lời phụ thuộc vào tỷ lệ thắng thua của bạn

Để dễ hiểu hơn, ví dụ bạn thua lỗ 10 lệnh giao dịch với số vốn bằng nhau, để lấy lại số vốn ban đầu bạn buộc phải thắng x10 ở giao dịch tiếp theo.

Phương pháp ghi lại các lệnh giao dịch vào một cuốn nhật ký được rất nhiều trader kỳ cựu khuyên dùng vì việc này giúp quản lý vốn và vị thế lệnh được tốt hơn.

4- Tư duy thiên kiến sẽ hủy hoại bạn

Đây là một dạng tư duy “hơi cố chấp” trong việc bảo vệ các quan điểm cá nhân thiếu rõ ràng, từ chối tham khảo thêm các góc nhìn khác. Cũng có ý kiến ngược lại rằng, đây là tư duy tập trung, không muốn dao động trước các “thông tin nhiễu” sau khi đã lên chiến lược đầu tư.

Tuy nhiên, ý của mình là nên tham khảo chứ không phải nghe theo. Bạn có thể tham khảo các yếu tố khác nhau một cách có chọn lọc, từ đó điều chỉnh chiến lược đầu tư phù hợp. Thị trường crypto bây giờ đã khác hơn rất nhiều so với lúc trước vì ảnh hưởng của các yếu tố từ chính trị, kinh tế, pháp lý,... Bạn không thể đem những tư duy cũ kỹ của quá khứ để áp dụng vào hiện tại.

5- Giao dịch quá thường xuyên

Một trong những điều dễ gây thua lỗ nhất mà ít người nhận ra chính là giao dịch quá nhiều trong một ngày. Thật ra vẫn có một bộ phận nhà đầu tư được gọi là Day Trader với phương pháp Scalping, tuy nhiên chỉ áp dụng cho những trader dày dạn kinh nghiệm mà thôi.

Việc giao dịchthường xuyên dễ gây ra xáo trộn tâm lý, nguy hiểm hơn chính là suy nghĩ hơn thua với thị trường. Đây là điều cấm kị khi giao dịch.

Hãy tạo thói quen kỷ luật trading. Bạn có thể chia thời gian xem chart của mình sang các hoạt động khác như xem phim, chơi thể thao hay đơn giản chỉ là ra ngoài phố. Điều này cũng khá giống mô hình work-life balance đang phổ biến hiện nay nhằm tái tạo lại cảm xúc và tinh thần, giúp bạn tỉnh táo hơn cho những lần giao dịch kế tiếp.

6- Quản lý rủi ro và xác định quy mô vị thế

Đây là những kỹ năng quan trọng bậc nhất giúp bạn có thể tồn tại được ở thị trường Crypto khắc nghiệt này. Mình muốn nói đến việc đặt stoploss, một trong những cách quản lý rủi ro tốt nhất, giảm thiểu thiệt hại đáng kể cho 1 vị thế lệnh sai xu hướng.

Có nhiều người nghĩ stoploss đồng nghĩa với việc sai lầm. Điều này cực kỳ tai hại. Chúng ta chỉ thua khi cháy tài khoản vì một vị thế lệnh gồng lỗ bất chấp chứ không phải do stoploss và thực hiện một giao dịch mới.

Về quy mô vị thế, bạn có thể chọn theo hai dạng là linh hoạt và cố định. Với linh hoạt, bạn sẽ tăng quy mô vốn ở lệnh mà bạn tự tin có nhiều % thắng và giảm quy mô ở chiều ngược lại. Với dạng cố định, bạn setup đều tất cả các lệnh giao dịch có số vốn bằng nhau.

7- Cá voi là động lực cho bất kỳ tài sản nào

Nhiều người lo sợ rằng giao dịch token có cá voi nắm giữ sẽ bị “xả vào đầu” bất cứ lúc nào. Về lý thuyết thì đúng, tuy nhiên, cũng nên nghĩ theo hướng tích cực rằng tài sản có giá trị thì cá voi mới ngó đến, đúng không?

Ngoài ra, khi thị trường có điều kiện tốt, các cá voi là một trong những động lực thúc đẩy sự tăng trưởng giá đầu tiên. Việc bạn cần làm là bơi theo cá voi. Tuy việc làm quen với các công cụ theo dõi cá voi tương đối khó nhưng hiện tại thị trường đã có nhiều cách tiếp cận hơn. Vậy nên, đừng bỏ qua điều này trong kế hoạch đầu tư nhé!

8- Có rất nhiều cách để tham gia thị trường crypto

Không nhất thiết phải tham gia thị trường crypto với vai trò là nhà đầu tư,  lĩnh vực blockchain đã phát triển mạnh mẽ hơn rất nhiều sau 1 thập kỷ và có rất nhiều mảng ngách phù hợp với đa dạng bộ kỹ năng.

Giả sử bạn có một công việc chính thì bạn vẫn có thể dành thời gian rảnh rỗi để tìm thêm công việc part-time Crypto như Researcher, Content Writer, Community Manager,… Hầu hết các công việc trong crypto đều làm remote nên khá linh hoạt, bên cạnh đó, còn giúp bạn có thêm 1 nguồn thu nhập.

9- Đừng bị tác động bởi những bài viết khoe lệnh

Quả thật, mỗi ngày lướt tin tức trên các nền tảng social, bạn dễ dàng nhìn thấy các bài viết khoe lệnh lãi bất chấp điều kiện thị trường không tốt.

Với người mới, họ rất dễ bị “dắt” bởi những hình ảnh khoe lãi, từ đó xáo trộn tâm lý dẫn đến giao dịch kém hiệu quả. Cách tốt nhất là bạn hãy chắt lọc những kênh thông tin uy tín, có giá trị kiến thức để follow cũng như tuân thủ kỷ luật theo kế hoạch đầu tư đã đặt ra.

10- Đường giá thường chạy trước tin tức

Đây cũng là chủ đề thường xuyên được tranh luận ở các thị trường tài chính truyền thống. Với quan điểm cá nhân mình, tin tức xuất hiện chỉ để hợp thức hóa đường giá mà thôi. Tuy nhiên, theo khía cạnh macro, một vài tin tức có sức ảnh hưởng kinh tế toàn cầu vẫn là chất xúc tác cho sự biến động giá trong khung thời gian dài.

Nếu bạn theo trường phái của một trader thì nên tìm hiểu kỹ hơn về các phương pháp Phân tích kỹ thuật để bám sát thị trường. Còn nếu là một holder, bạn có thể học theo trường phái Phân tích cơ bản để có cái nhìn tổng quan về một loại tài sản.

11- Nên chú ý các dự án có nét văn hóa riêng biệt

Nhìn lại một số dự án thành công, chúng có chung 1 đặc điểm trong việc tạo ra nét văn hóa riêng biệt. Ở mùa trước, dự án NFT Bored Ape Yacht Club bùng nổ nhờ vào nét văn hóa khác biệt so với phần còn lại.

Còn ở mùa 2024-2025 này, chúng ta có văn hóa memecoin thúc đẩy sự bùng nổ trong Q1/2024. Hầu như mọi hệ sinh thái đều tạo memecoin để làm hình ảnh đại diện cho bản sắc và thu hút được nhiều người dùng hơn.

12- Sẵn sàng thử nghiệm những điều mới

Nếu bạn nghĩ thị trường crypto chỉ đơn giản là tải app của một sàn CEX nào đó, tạo tài khoản rồi tiến hành giao dịch tìm lợi nhuận thì bạn đã bỏ qua kha khá cơ hội. Có nhiều nhà đầu tư chỉ vì ngại tìm hiểu cách sử dụng các ví non-custody như MetaMask hay Trust Wallet đã bỏ lỡ các hidden gem trên sàn DEX.

Hay một hình thức khác chính là làm retroactive/airdrop, đã giúp rất nhiều người thay đổi vị thế của mình chỉ với một số vốn nhỏ. Vậy nên đừng bỏ qua phần này nhé, chỉ cần chuẩn bị vài ví trống cùng một số tiền gas nhỏ, biết đâu thần may mắn sẽ mỉm cười với bạn.

13- Các tài sản bị định giá thấp

Việc tìm ra các tài sản đang bị định giá thấp chẳng khác nào “mò kim đáy bể” nhưng vẫn có một số phương pháp giúp chúng ta tối ưu được thời gian “săn hàng”. Các tài sản này không chỉ có riêng ở sàn DEX mà còn có trên những sàn CEX hàng đầu.

Solana là một trong những case điển hình về việc bị định giá thấp vì liên tục dính FUD nặng nề trước khi trở thành top dự án hàng đầu hiện nay. Thông thường, những các dự án “underrated” này đã ra mắt nhưng chưa có hoạt động gì nổi bật và có mức FDV còn thấp.

Bạn có thể sử dụng công cụ on-chain, nghiên cứu narrative hay kiểm tra volume gom hàng để có đánh giá tốt nhất nhé!

14- Hiểu rõ vị thế của mình

Mỗi người tham gia vào thị trường crypto đều có vị thế khác nhau về hoàn cảnh, vai trò, số vốn,… Với số vốn 1,000 đô thì bạn không thể follow theo cách đánh của người có 1 triệu đô. Hay như việc bạn đang gánh một khoản nợ ngân hàng mỗi tháng thì không thể mạo hiểm như người có thu nhập ổn định.

Bạn cần xác định rõ vị thế của mình để chọn lựa kế hoạch đầu tư phù hợp vì thị trường rất khắc nghiệt, ít khi cho chúng ta cơ hội sửa sai.

15- Tập trung cho việc quan sát 

Có nhiều thời điểm, việc không thực hiện giao dịch và đứng ngoài quan sát sẽ giúp bạn chiến thắng. Như câu nói của Tư Mã Ý trong truyện Tam Quốc Chí “Mài kiếm 30 năm nhưng chỉ vung kiếm 1 lần đã đoạt được giang sơn”.

Việc quan sát không chỉ giúp nhìn ra nhiều mô hình giá hơn mà còn tập cho bạn sự điềm tĩnh, kiểm soát cảm xúc tránh đi những trường hợp Fomo Buy hay Panic Sell phổ biến.

16- Xác định mốc chốt lời rõ ràng

Vô số trường hợp “cầm vàng lại để vàng rơi” đã xảy ra khi nhà đầu tư chốt lời quá sớm, chỉ vài chục %, để rồi giá tài sản ấy tăng trưởng cả chục/ trăm lần. Hiện tượng này xuất phát từ tâm lý dao động và chiến lược đầu tư chưa rõ ràng. Nhà đầu tư thường xuyên nhảy lệnh qua lại giữa các tài sản thay vì tập trung vào 1 giao dịch.

Dẫu vậy, sự thật là rất khó để chúng ta có thể chốt lời hoàn toàn tại đỉnh. Vậy nên, bạn có thể áp dụng cách chốt lời từng phần. Với cách này, bạn sẽ ổn định tâm lý hơn mà vẫn còn đủ “hàng” để chốt lời ở vùng giá cao.

17- Nên có nguồn thu nhập khác ngoài crypto

Điều này chắc chắn đúng và sẽ luôn luôn đúng. Dù là crypto hay thị trường tài chính khác thì đây vốn dĩ là kênh đầu tư high risk-high return. Có thêm một nguồn thu nhập ổn định không chỉ giúp bạn giữ vững vị thế tâm lý mà còn đảm bảo cuộc sống của bạn và gia đình.

Kết

Trên đây là một số bài học mình đã tổng hợp từ trải nghiệm của bản thân cũng như ghi nhận từ những tiền bối đi trước trong thị trường Crypto này. Bạn đã có những trải nghiệm đáng giá nào muốn chia sẻ thêm không? Hãy để lại bình luận xuống dưới để trao đổi với các thành viên trong cộng đồng TradeCoinVN nhé.

Lưu ý: bài viết trên chỉ mang tính chất tham khảo và không phải là lời khuyên đầu tư dưới bất cứ hình thức nào. Hãy thực hiện việc DYOR và có trách nhiệm với kế hoạch đầu tư của mình!