DeSci - một từ khóa đang rất hot thời gian gần đây, sau khi được hàng loạt KOL lớn trong thị trường Crypto như CZ hay Vitalik Buterin đề cập tới. Trong bài viết ở dưới đây, hãy cùng TradeCoinVN tìm hiểu về DeSci, cách hoạt động và ứng dụng của lĩnh vực này nhé!

DeSci là gì?

DeSci (Decentralized Science hay Khoa học phi tập trung) là lĩnh vực áp dụng công nghệ blockchain nhằm mục đích phi tập trung hóa ngành nghiên cứu khoa học, từ đó tối ưu hóa quy trình và giảm thiểu chi phí. Các tài liệu, đề tài nghiên cứu sẽ được bảo quản, lưu trữ và phân phối giá trị một cách công bằng và minh bạch hơn so với những phương pháp truyền thống.

Sự xuất hiện của DeSci có thể thay đổi cách mà ngành khoa học hiện nay đang hoạt động, tạo ra một môi trường thuận lợi hơn cho các ý tưởng nghiên cứu có thể được ứng dụng vào phục vụ trong đời sống của con người.

Bối cảnh hình thành DeSci

Mặc dù DeSci chỉ mới nhận được sự chú ý lớn từ cộng đồng sau khi Binance Labs thông báo khoản đầu tư vào BioTech - một dự án DeSci về ý tế. Tuy nhiên, lĩnh vực này đã xuất hiện từ khá lâu, có lẽ là vào năm 2015 với các hoạt động tài trợ cho nghiên cứu khoa học.

Vào năm 2021, hoạt động này đã phát triển với sự xuất hiện của các Tổ chức Tự trị Phi tập trung (DAO), giúp cho việc tiếp cận các bản nghiên cứu khoa học trở nên dễ dàng hơn với nhiều người.

Cho đến nay (cuối năm 2024), nhờ vào những cải tiến của công nghệ blockchain đã tạo tiền đề để DeSci có thể phát triển mạnh mẽ. Sự phát triển này có thể mang tới nhiều tính ứng dụng hơn cho ngành nghiên cứu khoa học với các hoạt động như: tài trợ phi tập trung, chia sẻ dữ liệu, phân phối kết quả nghiên cứu hiệu quả và nhiều hơn thế nữa.

Được ủng hộ bởi các KOL hàng đầu

Bên cạnh khai phá tiềm năng mới thông qua công nghệ blockchain, DeSci còn nổi bật với việc được các KOL (người có sức ảnh hưởng) hàng đầu trên thị trường crypto công khai ủng hộ. Có thể điểm qua một số nhân vật nổi bật như:

Changpeng Zhao (CZ), ông là cựu CEO và Founder của thương hiệu sàn giao dịch crypto lớn nhất hiện nay - Binance. Gần đây, CZ thường xuyên tham gia và chia sẻ thông tin tại các hội thảo về DeSci với sự góp mặt của một số research labs (phòng nghiên cứu) để nói về lợi ích từ việc phi tập trung hóa ngành nghiên cứu khoa học. Điều này đã thể hiện sự ủng hộ của ông đối với lĩnh vực này.

CZ có nhiều phát biểu đáng chú ý trong sự kiện DeSci Day do Binance Labs tổ chức. Nổi bật như: “Nền móng Crypto đã đủ vững chắc để có thể áp dụng vào lĩnh vực khoa học”. Ông cũng chia sẻ một số hình ảnh đáng chú ý tại sự kiện này lên nền tảng X.

Vitalik Buterin (CEO và Founder nổi tiếng của Ethereum) đã tham gia vào một số hội nghị DeSci cùng với CZ, như bức ảnh được chia sẻ ở phía trên chúng ta có thể thấy được bóng lưng của vị Founder Ethereum này. Ngoài ra, anh cũng thường xuyên chia sẻ, đóng góp ý kiến cho những vấn đề về kỹ thuật để xây dựng lĩnh vực DeSci trên nền tảng X.

Ngoài 2 KOL nổi tiếng kể trên thì Brian Armstrong - CEO và Founder của sàn Coinbase cũng lên tiếng ủng hộ cho DeSci. Cụ thể hơn, trong bài tweet gần đây nhất, ông còn tiết lộ về kế hoạch bán 2% số cổ phần Coinbase đang sở hữu để đầu tư vào những dự án DeSci tiềm năng như NewLimit và ResearchHub.

Sự ủng hộ trực tiếp của những KOL lớn trong thị trường Crypto sẽ thu hút sự chú ý của cộng đồng với mảng DeSci, giúp thúc đẩy mối quan hệ hợp tác và tạo điều kiện để các nhà phát triển tham gia xây dựng lĩnh vực này trở nên lớn mạnh.

Cách DeSci hoạt động

Nhìn chung, mô hình hoạt động của DeSci cũng tương tự như các lĩnh vực khác của thị trường crypto, ví dụ như DeFi - tài chính phi tập trung.

Cụ thể, DeSci sẽ ứng dụng công nghệ blockchain để biến các kết quả nghiên cứu hoặc dữ liệu thành một tài sản trên thị trường. Từ đó, những người có nhu cầu thực sự có thể tiếp cận những tài sản này và thanh toán để sử dụng chúng.

Cách làm này sẽ giúp cho các kết quả nghiên cứu khoa học được sử dụng rộng rãi, "tiếp cận" với nhiều nhà phát triển và đặc biệt là hệ thống thanh toán minh bạch, phi tập trung mà DeSci mang tới. Những ưu điểm này sẽ giúp cho nhà nghiên cứu có thể tìm được các nhà tài trợ “thiện chí”, dễ tiếp cận hơn thông qua một số công cụ như Token, NFT hay DAO và nhận lại thù lao xứng đáng so với công sức mà họ đã bỏ ra.

Với cộng đồng, DeSci mang lại cơ hội tiếp cận các dự án khoa học tiềm năng, người dùng có thể hợp tác tham gia xây dựng, đóng góp và hưởng lợi khi các ý tưởng khoa học đó thành công trong tương lai.

Ngoài ra, với những công nghệ như NFT hoặc Tài sản sở hữu trí tuệ (IP), DeSci còn có thể mang tới nhiều tính năng hữu ích hơn nữa ở trong tương lai, nhằm khuyến khích cộng đồng tham gia để thúc đẩy ngành nghiên cứu khoa học phát triển, ví dụ: khả năng "phối" các bản nghiên cứu để cho ra kết quả tốt hơn mà vẫn ghi nhận công lao của tác giả ban đầu, hoặc tự động trích phí bản quyền mỗi khi một người nào đó sử dụng, mua bán lại các bản nghiên cứu,...

Những lĩnh vực ứng dụng DeSci

Theo dữ liệu từ Coingecko vào ngày 26/11/2024, lĩnh vực DeSci đang có tổng vốn hóa đạt mức 1,1 tỷ USD, khối lượng giao dịch hàng ngày lên đến gần 200 triệu USD.

Một số phân khúc và dự án nổi bật trong lĩnh vực DeSci phải kể đến bao gồm:

Cơ sở hạ tầng (Infrastructure)

BioTech (hoặc Công nghệ Sinh học) là lĩnh vực ứng dụng DeSci để tạo ra mạng lưới nghiên cứu phi tập trung. Nhờ đó, công ty, dự án hoặc nhà nghiên cứu độc lập có thể tham gia để cùng đóng góp chất xám, chia sẻ dữ liệu hoặc huy động vốn cho các đề tài nghiên cứu liên quan đến sinh học, y tế và sức khỏe của con người.

Dự án nổi bật trong lĩnh vực này phải kể đến là Bio Protocol - cái tên vừa được quỹ Binance Labs thông báo rót vốn vào tháng 11/2024.

Ngoài ra, còn có một số dự án được phát triển để cung cấp cơ sở hạ tầng dành cho các đề tài nghiên cứu hoặc mục đích khác ngoài Biotech, ví dụ:

• DeSci Labs: Tập trung xây dựng cơ sở hạ tầng cho các nhà nghiên cứu có thể thực hiện việc bảo vệ quyền sở hữu tài sản trí tuệ, chia sẻ dữ liệu và huy động vốn cộng đồng một cách minh bạch.
• Scinet: Mục tiêu của dự án này là cung cấp cơ sở hạ tầng cho một hệ sinh thái nghiên cứu khoa học mở và phi tập trung. Điều này sẽ cho phép các nghiên cứu sinh hoặc nhà đầu tư có thể truy cập và hợp tác với nhau một cách dễ dàng trên toàn cầu.

Tài trợ nghiên cứu khoa học (Funding)

Lĩnh vực này sẽ hỗ trợ các nhà nghiên cứu kêu gọi tài trợ một cách dễ dàng, hiệu quả và minh bạch khi ứng dụng công nghệ blockchain, ví dụ như smart contract. Thay vì trước đó, họ phải tốn nhiều công sức trong các giai đoạn như trình bày ý tưởng, thông báo kết quả và đi nhiều nơi để tìm được nhà đầu tư phù hợp.

Dự án nổi bật trong phân khúc này có thể kể đến là Gitcoin - nền tảng kết nối các lập trình viên, nhà phát triển, nghiên cứu khoa học, những người có ý tưởng với các nhà tài trợ, đầu tư trên không gian Web3.

Một số dự án nổi bật khác ở phân khúc này bao gồm:

• Experiment: Cho phép các nhà khoa học huy động vốn từ cộng đồng trên toàn cầu để tài trợ cho những thí nghiệm và nghiên cứu.
• Gainforest: Ứng dụng công nghệ blockchain và AI để quản lý và thực hiện những vòng huy động vốn tài trợ cho các đề tài bảo tồn rừng, giúp chống lại biến đổi khí hậu.

Xuất bản nghiên cứu (Publishing)

Ứng dụng công nghệ blockchain cũng sẽ giúp cho việc xuất bản các tài liệu nghiên cứu trở nên an toàn và hiệu quả hơn. Một số ưu điểm mà DeSci có thể mang tới phải kể đến như:

• Mã hoá kết quả nghiên cứu và lưu trữ trên blockchain.
• Dễ dàng truy xuất và bảo vệ quyền tác giả.
• Cho phép các tài liệu dễ dàng "tham gia" vào mạng lưới các nhà nghiên cứu khoa học trên toàn thế giới để mua bán, trao đổi hoặc phối bản.

Dự án nổi bật trong phân khúc này là Agora Labs, nền tảng hỗ trợ nhà các nhà khoa học xuất bản và đưa kết quả nghiên cứu của họ ứng dụng vào trong đời sống.

Bên cạnh đó còn một số dự án nổi bật khác trong phân khúc này, bao gồm:

• Atoms: Cho phép nhà nghiên cứu xuất bản các đề tài và kết quả nghiên cứu khoa học trên nền tảng blockchain. Dự án này còn cung cấp smart contract để các nhà nghiên cứu có thể tự động hóa việc tặng thưởng cho những người có đóng góp trong sản phẩm của họ.
• Sci2Sci: Tên của dự án này là từ viết tắt của “Scientist to Scientist”. Sci2Sci kết nối các nhà khoa học bằng cách tích hợp một nền tảng xuất bản, cho phép các nghiên cứu sinh có thể dễ dàng phát hành tài liệu của họ dưới dạng truy cập mở.

Chia sẻ dữ liệu

Tương tự phát hành, DeSci còn giúp chia sẻ dữ liệu khoa học trở nên đơn giản và hiệu quả hơn. Đặc biệt, mạng lưới phi tập trung mà DeSci mang lại sẽ giúp cho những người muốn chia sẻ dữ liệu có thể tìm được các đối tượng có nhu cầu thực ở trên toàn thế giới và nhận phí bản quyền một cách minh bạch, an toàn.

Nền tảng nổi bật trong phân khúc này có thể kể đến là Ocean Protocol, một giao thức cho phép chia sẻ, lưu trữ dữ liệu - thành phần không thể thiếu trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học và Trí tuệ nhân tạo (AI).

DAOs

DAO (Decentralized Autonomous Organization) là các tổ chức tự trị phi tập trung, nơi mọi quyết định sẽ phải thông qua việc bỏ phiếu bởi những người nắm giữ token (hoặc NFT) trước khi được thực hiện. Với cách hoạt động như vậy, các DAO sẽ được thành lập để cộng đồng cùng nhau tham gia nghiên cứu và ra quyết định đầu tư vào các ý tưởng khoa học có giá trị.

Dự án được quan tâm hàng đầu trong phân khúc này chính là ResearchHub - Nền tảng nâng cao khả năng hợp tác, tái tạo và tài trợ cho các nghiên cứu khoa học được chính Brian Armstrong của Coinbase đầu tư vào.

Ngoài ra, một số DAO nổi bật khác cũng đang hoạt động bao gồm:

• AntidoteDAO: Tập trung vào việc nghiên cứu cách điều trị những căn bệnh hiểm nghèo, hiếm gặp.
• AthenaDAO: Thuộc lĩnh vực y tế, chuyên nghiên cứu những giải pháp chăm sóc sức khỏe cho phụ nữ.
• DeSciWorldDAO: Nơi tập trung các nhà khoa học, nhà đầu tư cộng đồng để cùng nhau chia sẻ, nghiên cứu và thực hiện các tài trợ cho các ý tưởng tốt.

Lời kết

Trên đây là bài tổng quan về DeSci - một lĩnh vực mới đang được quan tâm trên thị trường sau sự tham gia của quỹ đầu tư crypto nổi tiếng Binance Labs. Tương tự như DeFi hoặc GameFi, việc phi tập trung hoá cho phép ngành nghiên cứu khoa học được nhiều người tiếp cận hơn. Từ đó mở ra cơ hội mới để các tài sản là kết quả nghiên cứu, chất xám của những nhà khoa học được sử dụng và phân phối hiệu quả hơn.

Bạn đánh giá ra sao về lĩnh vực này? Liệu DeSci có thể thay đổi được cách mà ngành khoa học hiện nay đang hoạt động và trở thành xu hướng đầu tư hay không? Hãy cho mình biết ý kiến của bạn ở phần bình luận phía dưới để thảo luận cùng với anh em trong cộng đồng TradeCoinVN nhé!

Lưu ý: Nội dung bên trên không phải là lời khuyên đầu tư. Anh em chỉ nên tham khảo và tự mình tìm hiểu kỹ trước khi quyết định xuống tiền. Hãy là nhà đầu tư có trách nhiệm với tài sản của mình, chúc các bạn thành công!