Gần đây, Story Protocol - nền tảng blockchain L1 dành cho Programmable IP đã công bố huy động thành công 140 triệu USD từ các VCs hàng đầu như a16z, Polychain, Hashed, SamsungNext.

Programmable IP là một lĩnh vực rất mới nhưng có tiềm năng phát triển cực kỳ lớn khi được ứng dụng công nghệ blockchain. Vậy Programmable IP là gì? Nó giải quyết vấn đề gì được ứng dụng ra sao? Anh em hãy cùng TradeCoinVN tìm hiểu thông qua bài viết sau nhé!

Programmable IP là gì?

Đầu tiên, IP (Intellectual Property - sở hữu trí tuệ) là khái niệm chỉ những sản phẩm (tài sản) sáng tạo của trí tuệ con người được pháp luật bảo hộ. Chẳng hạn như các ý tưởng, sáng chế, tác phẩm văn học, nghệ thuật, thiết kế, tên thương hiệu,...

Programmable IP là những sản phẩm trí tuệ có thể được lập trình (programmable). Với việc ứng dụng công nghệ blockchain, các IP được mã hóa và tự động hóa quy trình cấp phép sử dụng thông qua smart contract. Nghĩa là chủ sở hữu IP có thể lập trình để tự động cấp quyền cho người khác sử dụng tài sản trí tuệ của mình dưới các điều khoản cụ thể.

Cốt lõi của Programmable IP nằm ở khả năng tích hợp blockchain để tự động hóa quá trình trao đổi giá trị giữa các bên. Ví dụ, thay vì phải tiến hành quá trình thương thảo và ký kết hợp đồng phức tạp, những người muốn sử dụng IP chỉ cần trả một khoản phí qua mạng blockchain (chẳng hạn như Ethereum) để được chủ sở hữu cấp quyền sử dụng.

Hình thức này loại bỏ nhiều khâu trung gian, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí, đồng thời đảm bảo tính minh bạch, công bằng.

Những lợi ích và tiềm năng của Programmable IP

Tự động hóa quá trình cấp phép

Một trong những khả năng hữu ích nhất của Programmable IP là tự động hóa toàn bộ quy trình cấp phép và quản lý tài sản trí tuệ. Trước đây, các bên phải trải qua nhiều bước phức tạp như thỏa thuận hợp đồng, ký kết và kiểm soát việc thực hiện hợp đồng. Nhưng với Programmable IP, quy trình này được đơn giản hóa nhờ smart contract.

Tính minh bạch và bảo mật cao

Nhờ tính chất phi tập trung và bất biến của blockchain, Programmable IP đảm bảo tính minh bạch và bảo mật cao cho cả chủ sở hữu IP và người sử dụng IP. Mọi giao dịch và thỏa thuận liên quan đến quyền sở hữu và sử dụng tài sản trí tuệ đều được ghi lại công khai trên blockchain, giúp tránh được các tranh chấp về quyền lợi sau này.

Tối ưu hóa việc phân phối doanh thu

Programmable IP giúp tối ưu hóa quy trình phân phối doanh thu từ các tài sản trí tuệ. Với khả năng lập trình smart contract, việc chia sẻ lợi nhuận cho các bên liên quan (nhà sáng tạo, nhà phân phối, cộng tác viên,...) diễn ra tự động, ngay lập tức và hoàn toàn chính xác, không rườm rà như quy trình xử lý truyền thống.

Tính năng này của Programmable IP rất hữu ích trong các lĩnh vực như âm nhạc, phim ảnh hay phần mềm. Ví dụ như ca sĩ, nhạc sĩ, nhà sản xuất và nhà phân phối đều sẽ nhận được phần doanh thu của họ ngay lập tức khi một bài hát được sử dụng.

Khả năng ứng dụng trong nhiều lĩnh vực

Programmable IP có tiềm năng ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực khác nhau như giải trí, y tế, công nghệ, giáo dục, tài chính,... Những ngành này đều có thể tận dụng lợi ích của Programmable IP để cải thiện việc quản lý và sử dụng tài sản trí tuệ. Ví dụ:

• Trong y tế, các phát minh về dược phẩm hay công nghệ y học có thể dễ dàng được cấp phép sử dụng và phân phối trên toàn thế giới mà không cần phải trải qua quy trình pháp lý rườm rà.
• Trong giáo dục, việc chia sẻ tài liệu giảng dạy thông qua smart contract giúp nhà xuất bản quản lý bản quyền tốt hơn.
• Trong công nghệ, các nhà phát triển phần mềm có thể tạo ra các thư viện mã nguồn mở và quản lý quyền sử dụng thông qua Programmable IP.

Phá bỏ rào cản địa lý và pháp lý

Dựa trên công nghệ blockchain, quy trình cấp phép sử dụng và giao dịch IP có thể hoạt động bất cứ lúc nào, ở bất kỳ đâu trên thế giới mà không bị giới hạn bởi luật pháp. Programmable IP có khả năng phá bỏ các rào cản địa lý và pháp lý, giúp việc trao đổi và sử dụng tài sản trí tuệ trên toàn cầu trở nên dễ dàng hơn.

Điều này không chỉ mở rộng thị trường cho các nhà sáng tạo mà còn giúp các doanh nghiệp tiếp cận nhanh chóng với các công nghệ và ý tưởng mới từ khắp nơi trên thế giới.

Những thách thức đối với Programmable IP

Sự phức tạp trong hệ thống pháp lý

Thách thức lớn nhất đối với Programmable IP là việc làm sao để tích hợp vào các hệ thống pháp lý hiện tại. Quy định về quyền sở hữu trí tuệ khác nhau ở từng quốc gia, hơn nữa quy trình cấp phép sử dụng IP dựa trên smart contract vẫn chưa được luật pháp công nhận.

Điều này tạo ra một khoảng trống pháp lý, khiến các giao dịch liên quan đến Programmable IP không được bảo vệ, khó giải quyết khi xảy ra tranh chấp. Ngoài ra, smart contract chỉ là các mã lệnh tự thực hiện, nó không đủ linh hoạt để xử lý các tình huống phát sinh phức tạp.

Chưa có tiêu chuẩn chung

Programmable IP là một khái niệm rất mới, vì vậy chưa có những tiêu chuẩn chung được thiết lập để đảm bảo tính thống nhất trong cách thức triển khai. Việc này có thể gây khó khăn cho các bên liên quan trong quá trình thiết lập và sử dụng nền tảng Programmable IP.

Tốc độ và chi phí giao dịch trên blockchain

Nhiều blockchain bị hạn chế về tốc độ và phí giao dịch, chẳng hạn như Bitcoin hay Ethereum, chúng thường gặp phải tình trạng tắc nghẽn mạng, dẫn đến tốc độ giao dịch chậm và chi phí gas cao. Mặt hạn chế này có thể khiến việc triển khai Programmable IP trở nên phi thực tế đối với các doanh nghiệp hoặc nhà sáng tạo.

Nếu không thể cải thiện, Programmable IP sẽ không thể cạnh tranh được với các hình thức truyền thống.

Khả năng bảo mật và rủi ro tấn công

Mặc dù blockchain được biết đến với tính bảo mật cao, nhưng không phải là tuyệt đối. Các cuộc tấn công dẫn đến việc mất dữ liệu hoặc tài sản trong môi trường blockchain là điều không hiếm gặp.

Smart contract là thành phần cốt lõi của Programmable IP và nếu nó bị khai thác lỗ hổng bảo mật, có thể gây ra thiệt hại tài chính lớn hoặc làm mất quyền sở hữu IP. Đặc biệt, khi Programmable IP liên quan đến các tài sản trí tuệ có giá trị cao, rủi ro bảo mật sẽ dẫn đến hậu quả nghiêm trọng hơn.

Vấn đề educate thị trường

Việc chuyển đổi từ hệ thống quản lý IP truyền thống sang Programmable IP đòi hỏi các doanh nghiệp, nhà sáng tạo và người sử dụng phải thay đổi cách tiếp cận. Cụ thể là học cách sử dụng công nghệ mới và cách thức mới để quản lý và cấp phép tài sản trí tuệ.

Tất nhiên, để thuyết phục họ chấp nhận và thực hiện các thay đổi là điều không hề đơn giản. Muốn Programmable IP thực sự bứt phá, các dự án làm về mảng này cần có phương án cụ thể để sẵn sàng educate thị trường.

Ứng dụng của Programmable IP trong các lĩnh vực thực tiễn

Âm nhạc và nghệ thuật

Ứng dụng thực tiễn nhất của Programmable IP được thể hiện trong lĩnh vực quản lý bản quyền âm nhạc và nghệ thuật trên môi trường kỹ thuật số. Các nhạc sĩ, nghệ sĩ và nhà sản xuất nội dung có thể sử dụng smart contract để quản lý quyền sở hữu, quyền phân phối và tiền bản quyền.

Hay nói cách khác, smart contract sẽ thay thế công ty hoặc nhà sản xuất âm nhạc và tác phẩm nghệ thuật để thực hiện quy trình một cách tự động, dựa trên các điều khoản được lập trình sẵn.

Công nghệ và kỹ thuật

Trong lĩnh vực này, Programmable IP được sử dụng để quản lý các sáng chế và phát minh một cách hiệu quả hơn. Cụ thể, smart contract sẽ giúp các nhà sáng chế tự động cấp phép sử dụng sản phẩm của họ cho các công ty hoặc cá nhân khác, với các điều khoản về thời gian, phạm vi và chi phí được lập trình sẵn.

Ngoài ra, Programmable IP giúp đảm bảo rằng quyền sở hữu sáng chế được bảo vệ trên phạm vi toàn cầu mà không cần thông qua các tổ chức pháp lý tại từng quốc gia.

AI

Các nhà phát triển thường gặp khó khăn trong việc bảo vệ các thuật toán và mô hình AI, ML (học máy) khỏi bị sao chép hoặc sử dụng trái phép. Với Programmable IP, các tài nguyên này được mã hóa và cấp phép sử dụng thông qua smart contract. Điều này đảm bảo rằng các bên chỉ có thể sử dụng mô hình AI, ML nếu tuân thủ các điều khoản đã được quy định sẵn.

Đọc thêm: Các trường hợp sử dụng, thách thức và tương lai của AI trong Crypto

Giáo dục trực tuyến

Trong lĩnh vực giáo dục, Programmable IP được ứng dụng để quản lý các tài liệu học tập và khóa học trực tuyến. Các giáo viên và tổ chức đào tạo có thể cấp phép sử dụng tài liệu giáo dục thông qua smart contract, đảm bảo rằng chỉ những người đã thanh toán mới đủ điều kiện sử dụng.

Programmable IP không chỉ giúp bảo vệ bản quyền tài liệu giáo dục mà còn mang lại sự minh bạch trong việc phân phối doanh thu giữa các bên liên quan, bao gồm tác giả tài liệu, nhà xuất bản và tổ chức giáo dục.

Kiến trúc và xây dựng

Programmable IP giúp quản lý quyền sở hữu trí tuệ liên quan đến các bản thiết kế, các mô hình kiến trúc, xây dựng. Các kiến trúc sư, kỹ sư có thể cấp phép sử dụng bản thiết kế của họ cho nhiều dự án xây dựng khác nhau mà không lo ngại về vi phạm bản quyền hoặc sử dụng trái phép.

Smart contract sẽ đảm bảo rằng chỉ những bên được cấp phép mới có quyền sử dụng các thiết kế này, đồng thời tiền bản quyền hoặc chi phí sẽ được thanh toán tự động dựa trên các điều khoản đã được lập trình.

Kết luận

Có thể nói, Programmable IP là một bước đột phá lớn, mở ra hướng đi hoàn toàn mới trong việc quản lý và cấp phép tài sản trí tuệ. Nhờ ứng dụng công nghệ blockchain, Programmable IP tự động hóa quy trình cấp phép IP, giúp loại bỏ sự phụ thuộc vào các bên trung gian và tối ưu hóa chi phí.

Mặc dù còn nhiều thách thức, nhất là các vấn đề về pháp lý, Programmable IP vẫn thể hiện tiềm năng to lớn trong việc tạo ra một thị trường minh bạch, công bằng cho các loại tài sản trí tuệ có giá trị nhưng ít thanh khoản. Từ âm nhạc, nghệ thuật, giáo dục đến công nghệ AI, Programmable IP đã nâng giá trị quyền sở hữu trí tuệ lên một tầm cao mới.

Anh em nhận định ra sao về Programmable IP? Với “phát súng” đầu tiên mang tên Story Protocol, liệu lĩnh vực này có thể trở thành narrative mới trong thị trường Crypto? Hãy để lại comment xuống phía dưới để trao đổi cùng cộng đồng TradeCoinVN nhé!

Lưu ý: Nội dung bên trên không phải là lời khuyên đầu tư. Anh em chỉ nên tham khảo và tự mình tìm hiểu kỹ trước khi quyết định xuống tiền. Hãy là nhà đầu tư có trách nhiệm với tài sản của mình, chúc các bạn thành công!