Chắn hẳn khi nói về việc thúc đẩy sự phát triển bền vững của Web3 hay Blockchain, mọi người thường chú trọng đến các đặc điểm như yếu tố công nghệ, khả năng bảo mật,...Tuy nhiên, anh em tuyệt đối không được bỏ qua một thành phần trọng yếu, đó chính là Oracle nhé.

Nếu không có Oracle, hệ thống phi tập trung của Crypto khó có thể tương tác và vận hành một cách chính xác trong một môi trường đầy biến động về thông tin như hiện nay. Vậy Oracle là gì? Tại sao nó lại quyết định tính chính xác của các ứng dụng blockchain? Cơ chế hoạt động của Oracle như thế nào? Hãy cùng TradeCoinVN tìm hiểu qua bài viết sau đây nhé.

Oracle là gì?

Oracle là một giải pháp cho phép các hợp đồng thông minh (smart contracts) trên blockchain truy cập và sử dụng dữ liệu từ thế giới thực.

Ví dụ, anh A và chị B đặt cược on-chain về thời tiết ngày mai. Nếu trời mưa, anh A sẽ phải trả cho chị B 10 USD và ngược lại.

Blockchain không thể tự biết được lượng mưa thực tế và phải nhờ sự trợ giúp của Oracle để lấy thông tin từ các trang web về thời tiết. Sau đó, Oracle sẽ truyền dữ liệu vào smart contract. Nếu trời mưa thì số tiền của anh A sẽ được tự động gửi đến cho chị B mà không cần đến sự can thiệp trung gian.

Tóm lại, Oracle đóng vai trò như một cầu nối giữa thế giới thực và blockchain. Nếu thiếu Oracle, các dApps trong thị trường crypto sẽ không thể kết nối với thông tin từ thế giới bên ngoài (off-chain). Ngược lại, các tổ chức/dịch vụ ở thế giới bên ngoài cũng cần Oracle để tiếp cận với dữ liệu on-chain.

Cơ chế hoạt động Oracle

Hiện nay (23/8/2024) thị trường crypto có rất nhiều loại Oracle khác nhau, vậy nên, cấu trúc và cơ chế của chúng sẽ có đôi phần khác biệt. 

Tuy nhiên, về cơ bản thì Oracle được cấu tạo bởi các thành phần như sau:

Nguồn dữ liệu

Đây là nơi mà Oracle sẽ thu thập dữ liệu từ các nguồn bên ngoài chuỗi (off-chain) như API các trang web, cảm biến IoT,... hoặc bất kỳ hệ thống nào. Vì đóng vai trò then chốt trong việc đưa thông tin đến smart contract, nguồn dữ liệu này phải đảm bảo được độ nhanh chóng, chính xác và đáng tin cậy. 

Ví dụ nếu Oracle cần dữ liệu về giá tài sản thì các sàn giao dịch lớn như Binance, Coinbase… sẽ được ưu tiên hơn các trang web không rõ nguồn gốc.

Bộ xử lý

Bộ xử lý trong Oracle là nơi trung gian chịu trách nhiệm giải quyết các dữ liệu sau khi được thu thập từ nguồn bên ngoài và trước khi được đưa vào blockchain. 

Nếu bộ xử lý này có vấn đề thì các dữ liệu sẽ không được đảm bảo về mặt an toàn, chính xác. Từ đó ảnh hưởng đến khả năng hoạt động của các smart contract. Sau đây là các bước hoạt động của bộ xử lý mà anh em cần phải biết:

• Bộ xử lý kiểm tra và xác thực dữ liệu xem có sai, trùng lặp,...hay không
• Chuyển đổi định dạng dữ liệu. Vì thu thập thông tin ở nhiều nguồn khác nhau nên bộ xử lý cần chuyển chúng về một định dạng thống nhất
• Lọc sạch các dữ liệu sai hoặc không cần thiết
• Mã hóa để bảo vệ dữ liệu trong quá trình truyền tải đến blockchain. Nếu không, khả năng cao các hacker sẽ đánh cắp hoặc tấn công các thông tin và gây ra thiệt hại cho cả người dùng lẫn tổ chức Crypto
• Tối ưu hóa dữ liệu để giảm thiểu kích thước, chi phí lưu trữ và tốc độ truyền tải

Giao tiếp với blockchain

Sau khi dữ liệu được bộ xử lý sàng lọc và tối ưu hóa, chúng sẽ được đưa vào một khối mới trên blockchain. 

Các node của mạng lưới sẽ xác thực và thêm khối này vào chuỗi. Cuối cùng, các smart contracts hoặc ứng dụng có thể truy xuất và sử dụng dữ liệu này.

Phân loại Oracle

• Input Oracle: Input Oracle có chức năng cung cấp dữ liệu từ bên ngoài thế giới thực vào blockchain. Ví dụ Chainlink cung cấp dữ liệu giá từ nhiều nguồn khác nhau cho các smart contracts, DeFi protocol,...
• Output Oracle: Ngược lại với Input Oracle, Output Oracle có nhiệm vụ truyền dữ liệu từ blockchain ra bên ngoài. Ví dụ RIF (Root Infrastructure Framework) có một công dụng phụ là thông báo trạng thái, dữ liệu của smart contract đến hệ thống ngoài chuỗi (off-chain).
• Cross-chain Oracles: Cross-chain Oracles có nhiệm vụ giúp các tài sản, dữ liệu giữa các blockchain khác nhau di chuyển dễ dàng hơn. Ví dụ như Polkadot, mặc dù không hoạt động như một oracle truyền thống nhưng nó sở hữu chức năng tương tự. Bởi các blockchain khác nhau trong hệ sinh thái Polkadot có thể giao tiếp và chia sẻ dữ liệu thông qua XCM.
• Centralized Oracle: Các dữ liệu của oracle này sẽ được cung cấp bởi một bên trung gian tập trung. Điều này giúp các thông tin dễ dàng triển khai hơn nhưng nó lại bị phụ thuộc vào một nguồn duy nhất.
• Decentralized Oracle: Decentralized Oracle tức là các dữ liệu được thu thập từ nhiều nguồn khác nhau, được xác minh bởi mạng lưới phi tập trung. Ví dụ là Band Protocol được vận hành bởi nhiều node và thu thập dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau.
• Oracle khác: Ngoài các loại Oracle trên, còn nhiều hình thái khác nữa. Ví dụ như compute-enabled oracle, human oracles, software oracle, contract-specific oracle,...

Ưu và nhược điểm của Oracle

Ưu điểm

• Giúp các dữ liệu off-chain và on-chain có thể kết nối với nhau một cách dễ dàng. Từ đó mở rộng khả năng ứng dụng của blockchain trong nhiều lĩnh vực như tài chính, giải trí,...
• Nhờ áp dụng blockchain nên tính vẹn toàn và bảo mật của dữ liệu sẽ được nâng cao

Nhược điểm

• Chất lượng không đồng đều do không phải oracle nào cũng có khả năng cung cấp dữ liệu chính xác và real-time. Nếu dự án sử dụng oracle không chất lượng thì nó sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến người dùng
• Việc triển khai và vận hành oracle thường đòi hỏi khoản chi phí lớn. Bởi Oracle yêu cầu tích hợp nhiều nguồn dữ liệu ,vậy nên, các chi phí để duy trì cơ sở hạ tầng, xử lý dữ liệu,...cũng là một vấn đề nan giải
• Nếu nguồn dữ liệu của Oracle mang tính tập trung thì độ chính xác của thông tin không được đảm bảo 100%
• Nếu nguồn cấp dữ liệu gặp sự cố hoặc bị tấn công thì data oracle sẽ không còn chính xác nữa

Tiêu chí đánh giá oracle

Tiêu chí đánh giá Oracle là một phần vô cùng cần thiết cho những anh em có nhu cầu đầu tư vào các dự án mảng này.

Độ phổ biến và tin cậy

Đây có lẽ là yếu tố quan trọng nhất của một oracle. Bởi nếu oracle cung cấp dữ liệu không chất lượng thì các bước sau đều trở nên vô nghĩa.

Về độ chính xác và tin cậy thì Chainlink là oracle được đánh giá cao nhất hiện nay, tính đến thời điểm viết bài ngày 23/8/2024.

Tốc độ và hiệu suất

Để tăng cường trải nghiệm cho người dùng, Oracle cần cung cấp dữ liệu một cách nhanh chóng và hiệu quả. 

Ví dụ như API3  sử dụng các Airnode - sản phẩm cung cấp thông tin từ các API bên ngoài, cho phép smart contracts có thể truy cập với tốc độ cao và đảm bảo tính minh bạch.

Khả năng tương thích

Khả năng tương thích tức là oracle đó có thể tích hợp dễ dàng trên các nền tảng, blockchain khác nhau. 

Ví dụ như Pyth Network hiện (23/8/2024) đã mở rộng trên Solana, Ethereum và hơn 50 mạng lưới blockchain khác nhau.

Chi phí

Vì chi phí sử dụng Oracle có thể ảnh hưởng trực tiếp đến ngân sách của dự án, vậy nên, nếu chi phí này thấp thì dự án có thể dành phần tiền đó để đầu tư vào chất lượng sản phẩm.

Chất lượng dịch vụ

Để đánh giá về chất lượng dịch vụ của một oracle, anh em cần phải để ý đến công cụ phát triển mà nó cung cấp, khả năng hỗ trợ khách hàng,... Thị trường Crypto hiện nay đã xuất hiện rất nhiều dự án Oracle chất lượng như Chainlink, Pyth Network, API3, Band Protocol,…

Khả năng ứng dụng của Oracle

• DeFi: Trong lĩnh vực DeFi, Oracle có vai trò cung cấp dữ liệu on-chain và off-chain về giá cả, lãi suất,…Từ đó các nền tảng có thể thực hiện hoạt động vay, cho vay, giao dịch,...
• Gaming & NFT: Oracle cung cấp dữ liệu và thông tin cần thiết cho các tựa game. Điều này giúp tăng tính thực tế và nâng cao trải nghiệm người chơi
• Bảo hiểm: Oracle có thể cung cấp dữ liệu về thời gian thực để xác minh các sự kiện liên quan. Ví dụ, nếu tai nạn xảy ra, Oracle có thể cung cấp thông tin về thời gian và địa điểm chính xác thông qua dữ liệu từ GPS hoặc báo cáo từ các cơ quan chức năng.
• Quản trị: Oracle và smart contract có thể kết hợp để tự động hóa các quy trình. Ví dụ, khi điều kiện nhất định được đáp ứng, các hoạt động như phê duyệt chi phí, xử lý giao dịch hoặc cập nhật thông tin trên hệ thống,...sẽ tự động diễn ra.

Và rất nhiều ứng dụng khác nữa. Mình sẽ đi chi tiết hơn ở bài viết khác nhé.

Số liệu thị trường Oracle 2024

Hiện tại (22/8/2024), Chainlink chiếm gần 46% Total Value Secured (TVS) - tức tổng giá trị bị khóa trong các giao thức được tích hợp Oracle. Theo sau đó là WINkLink (15,92%) và Pyth (10,37%).

Ta có thể thấy, 402 dự án đã tích hợp oracle của Chainlink, vậy nên, không bất ngờ khi TVS của nền tảng này lên tới 21,7 tỷ USD.

Ngoài ra, theo số liệu của CryptoSlate, các dự án làm về mảng Oracle đang có market cap lên tới 9,18 tỷ USD. Và có volume giao dịch 24h trung bình đạt mức 558 triệu USD. 

Đây là một con số không nhỏ trong giai đoạn crypto tương đối tẻ nhạt vì Bitcoin liên tục giảm giá/sideway từ cuối tháng 3/2024 tới bây giờ. Còn chưa kể đến việc so với mặt bằng chung, có rất ít dự án làm về mảng Oracle. DefiLlama cho biết chỉ có 54 nền tảng mà thôi.

Các dự án nổi bật

Chainlink 

Chainlink là dự án Oracle lớn nhất thị trường crypto hiện nay. Nhờ khả năng cung cấp dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau đồng thời sử dụng mạng lưới các node phân tán, Chainlink giảm thiểu tối đa nguy cơ dữ liệu bị tấn công. Từ đó tăng cường tính bảo mật và độ tin cậy cao.

Không chỉ cung cấp dữ liệu cho các dự án Crypto, hiện nay Chainlink còn được hợp tác với các tổ  tài chính truyền thống để thúc đẩy việc ứng dụng công nghệ blockchain và token hóa tài sản (tokenization).

Ví dụ như Chainlink đã hợp tác với Fidelity International và Sygnum để đưa dữ liệu Net Asset Value (NAV) của các quỹ tài sản vào blockchain. 

Hay là vào tháng 8/2023, Chainlink đã giúp mạng Ethereum Sepolia có thể kết nối với Swift - Hiệp hội Viễn thông Tài chính Liên ngân hàng Toàn cầu.

Pyth Network

Pyth Network là mạng lưới Oracle, có mục tiêu chính là giúp các ứng dụng blockchain có thể tiếp cận với các nguồn dữ liệu off-chain một cách dễ dàng và nhanh chóng. Tuy nhiên Pyth Network lại tập trung vào thị trường tài chính như cổ phiếu, Crypto,...

Trong khi các  oracle khác như Chainlink, RedStone,...cung cấp nhiều loại dữ liệu khác nhau, bao gồm cả dữ liệu phi tài chính. Nhờ khả năng tập trung vào một lĩnh vực, Pyth là ứng cử viên sáng giá đối với các dApps cần data tài chính chất lượng cao.

Điều này cũng phần nào giải thích cho lý do vì sao dù ra mắt sau Chainlink, Brand protocol và nhiều Oracle nổi tiếng khác, Pyth lại có thể tăng trưởng vô cùng ấn tượng. Hiện nay, Pyth đã có mức TVS lên tới 5,19 tỷ USD và hỗ trợ hơn 200 dự án ở các hệ sinh thái khác nhau.

Lời kết

Qua bài viết trên, chắc hẳn anh em đã nhận ra được tầm quan trọng của Oracle. Mặc dù ít được nhắc đến nhưng Oracle đóng một vai trò không thể thiếu trong việc kết nối blockchain với dữ liệu thế giới thực. Nếu không có sự hỗ trợ âm thầm của Oracle, những ứng dụng và dịch vụ crypto mà anh em đang tiếp cận không thể nào hoạt động trơn tru và chính xác.

Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích to lớn Oracle đem tới, chúng ta cũng không nên bỏ qua các rủi ro và thách thức có thể gặp phải. Và để thực sự hiểu cũng như đánh giá toàn diện về một dự án Oracle, anh em nhất định phải ghi nhớ các tiêu chí mình đã đề cập ở phía trên.

Và vừa rồi là các thông tin về Oracle - mảnh ghép thông tin tối quan trọng trong Web3 & Blockchain. Nếu anh em có bất kỳ thắc mắc gì, đừng quên để lại bình luận xuống dưới để mình cùng các thành viên trong cộng đồng TradeCoinVN giải đáp nhé!

Lưu ý: Nội dung bên trên không phải là lời khuyên đầu tư. Anh em chỉ nên tham khảo và tự mình tìm hiểu kỹ trước khi quyết định xuống tiền. Hãy là nhà đầu tư có trách nhiệm với tài sản của mình, chúc các bạn thành công!